Ποιο είναι το κοινό στοιχείο ανάμεσα σε ένα εμπορικό λιμάνι διαμετακόμισης εμπορευμάτων (Κινέζων ή άλλων) και μια μεγάλη τουριστική επένδυση (Βέλγων ή άλλων) για τον κόλπο της Μεσσαράς;
Ότι και τα δύο, όχι μόνο δεν έχουν καμιά σχέση με περιφερειακή ανάπτυξη, αλλά, αντίθετα, την εμποδίζουν, αφαιρώντας από τους κατοίκους της περιοχής πολύτιμους φυσικούς πόρους, με πρώτη τη ίδια τη γη που θα καταλάβουν, και συγκριτικά πλεονεκτήματα, με πρώτη την ταυτότητα της περιοχής, που θα αλλοιώσουν.
Ότι και τα δύο, όχι μόνο δε θα συμβάλουν στην κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη της περιοχής αλλά, έχοντας αφαιρέσει γη και έχοντας περιορίσει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα, θα πετύχουν ακριβώς τον αντίθετο σκοπό: την οικονομική αποδυνάμωση, την κοινωνική εξασθένιση και την πολιτιστική αλλοίωση της περιοχής. Θα την εμποδίσουν να επιτύχει την ανάπτυξη που της ταιριάζει: ποιοτική γεωργία, με παραγωγή και προώθηση σε ακριβές αγορές του εξωτερικού πιστοποιημένων προϊόντων ονομασίας προέλευσης, συνδεδεμένη με ήπια ποιοτική τουριστική ανάπτυξη (αγροτουρισμό, φυσιολατρικό και πολιτιστικό τουρισμό).
Κάθε περιοχή χαρακτηρίζεται από τους ανθρώπους που την κατοικούν, τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες, τα προϊόντα που παράγουν, τις τοπικές συνήθειες, καθώς και από την ιστορία της που αποτυπώνεται στο φυσικό της περιβάλλον, στα μνημεία της και στους οικισμούς της. Από το πνεύμα του τόπου που την κάνει ξεχωριστή. Ό,τι συμβάλλει στην ανάπτυξη αυτών των στοιχείων για τον κάθε τόπο είναι αυτό που λέγεται «περιφερειακή» ή «τοπική» ανάπτυξη. Αντίθετα ό,τι διαταράσσει αυτά τα στοιχεία και τις σχέσεις τους και δε συνδέεται οργανικά και λειτουργικά μαζί τους, δεν έχει καμία σχέση με την περιφερειακή ανάπτυξη.
Σήμερα, καλλιεργείται η αντίληψη ότι μόνο τα «μεγάλα μεγέθη» επιβιώνουν, ότι κάθε τι μικρό πρέπει να σβήσει. Τα σύνολα των «μικρών» θεωρούνται υπεύθυνα για την αναρχία στο χώρο, για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, για όλα τα άλυτα προβλήματα του χώρου και της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Ενοχοποιούνται οι «μικροί» για την έλλειψη οργάνωσης την οποία όφειλε να αποκαταστήσει η πολιτεία και που θα επέτρεπε να επωφεληθούν οι κάτοικοι κάθε τόπου από την περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη. Θεοποιούνται τα μεγάλα επιχειρηματικά σχήματα, που θα υποκαταστήσουν το κράτος, θα αποκεντρώσουν την «ανάπτυξη» στην περιφέρεια, και θα τονώσουν την περιφερειακή ανάπτυξη.
Ένα λιμάνι διαμετακόμισης είναι ένας κλειστός χώρος, που δε συνδέεται με την ντόπια οικονομία. Προϊόντα φτάνουν εκεί από κάπου - ελεύθερα δασμών, γι αυτό και ελεγχόμενα - για να φύγουν με άλλα καράβια για κάπου αλλού. Για να λειτουργήσουν δεν χρειάζονται ιδιαίτερα έργα υποδομής στην ενδοχώρα, άρα και δεν προκαλούν τέτοια. Θα μπορούσαν να λειτουργούν σε ένα μικρό νησί αν μπορούσε να εξασφαλιστεί νερό και ενέργεια και αν οι εργαζόμενοι άντεχαν την κοινωνική απομόνωση.
Αυτό το έργο, που λίγο απέχει από το καθεστώς μιας στρατιωτικής βάσης, επιμένουν κάποιοι να εξασφαλίσουν στη Μεσσαρά. Ένα έργο που χρειάζεται γη, νερό και ενέργεια και που, ακόμα κι αν δώσει κάποιες θέσεις εργασίας, δεν είναι θέσεις που μπορούν να ενταχθούν στα όνειρα των κατοίκων της περιοχής και στην προοπτική που ονειρεύονται για τα παιδιά τους. Και το αντάλλαγμα θα είναι αναμφίβολα ιδιαίτερα βαρύ... Απασχόληση εισαγόμενου φτηνού εργατικού δυναμικού και, με στατιστική βεβαιότητα αναμενόμενη, διαρκής ρύπανση των ακτών της νότιας Κρήτης με απόβλητα από την κίνηση ενός τόσου μεγάλου αριθμού εμπορικών πλοίων.
Μεγάλη τουριστική επένδυση σήμερα σημαίνει πρώτα από όλα παραθεριστική κατοικία. Σημαίνει δηλαδή αυτό που η Μεσσαρά φοβήθηκε την περασμένη δεκαετία, όταν οι πρώτοι Ευρωπαίοι αγόρασαν σποραδικά σπίτια στα χωριά της και έκανε συγκεντρώσεις και συσκέψεις για να δει πως θα σταματήσει το «κακό». Η Μεσσαρά δεν είχε τελικά πολλά να φοβηθεί από τη σταδιακή προσέλευση και ένταξη στην περιοχή Ευρωπαίων που προσέλκυε ο τόπος, αυτός ο τόπος που δεν κινδύνευε να αλλοιωθεί από αυτούς που τον επέλεγαν για να ζήσουν γι αυτό ακριβώς που είναι.
Σήμερα όμως η Μεσσαρά πρέπει να φοβάται τη δημιουργία «οργανωμένων χώρων τουριστικής κατοικίας». Οι χώροι αυτοί θα περιλαμβάνουν όλες τις δραστηριότητες που θα καλύπτουν τις ανάγκες των παραθεριστών, αγοραστικές και αναψυχής. Χώροι «καθαροί», «εγγυημένοι», «ασφαλείς», απομονωμένοι από σκουπίδια, κακές υπηρεσίες, φασαρία, και όλα αυτά που καταμαρτυρούνται σήμερα στις περιοχές όπου οι ντόπιοι αναπτύσσουν επιχειρηματικές δραστηριότητες και ενοχοποιούνται γι αυτές.
Η όποια επένδυση δεν θα χρειαστεί τίποτα περισσότερο από την περιοχή εκτός από γη, άφθονο νερό, έδαφος, ενέργεια, αποκομιδή απορριμμάτων και καλούς δρόμους. Θα ζητήσει έργα και πόρους από το κράτος και το Δήμο και θα πληρώσουν ή θα στερηθούν οι φορολογούμενοι. (Γιατί ο αναπτυξιακός νόμος, που χρηματοδοτείται από χρήματα των Ελλήνων φορολογουμένων και Κοινοτικούς πόρους, επιδοτεί γενναία, περίπου το 50% του κόστους, αυτών των επενδύσεων). Θα χρειαστεί και κάποιους εργαζόμενους στη φάση της κατασκευής και, για δεύτερες δουλειές, στη φάση της λειτουργίας. Κατά τα άλλα θα είναι αυτάρκης. Θα διαβάζουμε στην εφημερίδα ποιοι ήρθαν και ποιοι έφυγαν όπως γίνεται σήμερα στην Ελούντα. Σε διεθνή τουριστικά περιοδικά ίσως δημοσιεύονται και κάποιες φωτογραφίες του χώρου που όμως δεν θα αναγνωρίζουμε για ποιο χώρο πρόκειται και σε ποια χώρα είναι, αφού όλοι αυτοί οι χώροι μοιάζουν δραματικά μεταξύ τους.
Η Οικολογική Παρέμβαση Ηρακλείου θεωρεί ότι υπεράσπιση της περιφερειακής ανάπτυξης σημαίνει:
• Συσπείρωση των δυνάμεων της Μεσσαράς στους στόχους που τις τελευταίες δεκαετίες οι ίδιες έχουν θέσει και που είναι η άρση της ανισορροπίας ανάμεσα στο βορρά και το νότο της Κρήτης χωρίς επανάληψη των αρνητικών φαινόμενων του βορρά. Οι προτεινόμενες επενδύσεις όχι μόνο δεν εντάσσονται σε αυτούς τους στόχους αλλά τους αντιστρατεύονται .
• Απαίτηση από τους αρμόδιους για τα έργα υποδομής που η Μεσσαρά δικαιούται και που πρέπει να υλοποιηθούν για την ίδια και όχι για ενδιάμεσους που θα τα επωφεληθούν. Έργα που θα σέβονται το περιβάλλον, τους φυσικούς πόρους και την ταυτότητα της περιοχής.
• Οργάνωση των τοπικών δυνάμεων έτσι ώστε να αρχίσουν να αντιμετωπίζονται όλα τα προβλήματα που έχουν προκύψει από την άναρχη ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών και που αποτελούν το πρόσχημα για «λύσεις» που έρχονται να δώσουν άλλοι, ξένοι προς τα τοπικά συμφέροντα.
• Προώθηση ισόρροπης και ήπιας αγροτικής και τουριστικής ανάπτυξης που σέβεται την ταυτότητα του τόπου. Αυτή την ταυτότητα αναζητεί ο «ποιοτικός» τουρίστας και επισκέπτης και που δεν μπορεί να την ανταγωνιστεί κανείς, σε αντίθεση με τις μεγάλες επενδύσεις που είναι εκτεθειμένες στον διεθνή ανταγωνισμό.
Οικολογική Παρέμβαση Ηρακλείου
