4/5/08

Για τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων στην Κρήτη

Η εισήγηση της Οικολογικής Παρέμβασης Ηρακλείου στην κοινή εκδήλωση για τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων που έγινε στο Ηράκλειο στις 5/5/2008. Την εκδήλωση συνδιοργάνωσαν η αυτοδιοικητικές παρατάξεις «Ηράκλειο - Ανθρώπινη πόλη» και Νομαρχιακή Παρέμβαση των Πολιτών και της Οικολογίας» μαζί με την ΟΠΗ.

«Έχει ειπωθεί πολλές φορές και φαίνεται πως όλοι οι ερευνητές συμφωνούν στο ότι η Κρήτη σαν σύνολο παρουσιάζει επάρκεια υδάτινου δυναμικού ακόμα και καθώς βαίνουν μειούμενες οι βροχοπτώσεις εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής στον πλανήτη. Αναγνωρίζουμε βέβαια ότι ο φυσικός κύκλος του νερού στην Κρήτη δεν είναι χωρίς προβλήματα για τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Τα προβλήματα αυτά προσδιορίστηκαν συγκεκριμένα στην ανισοκατανομή των βροχοπτώσεων στα διάφορα μέρη του νησιού και στο γεγονός ότι οι βροχές μερικές φορές είναι καταρρακτώδεις αλλά σύντομες με αποτέλεσμα η γη να μην προλαβαίνει να απορροφήσει νερό αλλά αντίθετα να διαβρώνεται το έδαφος και να εντείνεται το φαινόμενο της ερημοποίησης.

Τα προβλήματα του νερού που απασχολούν εμάς τους ανθρώπους οφείλονται κυρίως στην κακή διαχείρισή του που μερικές φορές φτάνει στην άγρια εκμετάλλευσή του. Το πρόβλημα επάρκειας και ποιότητας του νερού που αντιμετωπίζουμε σήμερα παρουσιάζεται με δύο κυρίως τρόπους. Πρώτον όταν η ζήτηση σε ορισμένες περιοχές αυξάνει τόσο ώστε να υπερβαίνει την δυνατότητα ανανέωσης του φυσικού αυτού πόρου με αποτέλεσμα την εξάντληση του ή τη στέρησή του από άλλες γειτονικές περιοχές και δεύτερον όταν η ρύπανση και η μόλυνση είναι τόσο έντονη ώστε η κατάσταση του νερού και του εδάφους να είναι επικίνδυνη για την υγεία των ανθρώπων και για το φυσικό περιβάλλον τους.

Η εκμετάλλευση του νερού όπως εφαρμόστηκε την τελευταία πεντηκονταετία και εξακολουθεί να εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο είχε συχνά καταστροφικές επιπτώσεις και στην επάρκεια και την ποιότητα του πόρου αλλά και στο φυσικό περιβάλλον. Χαρακτηριστικά παραδείγματα κακοδιαχείρισης είναι η υπερεκμετάλλευση του νερού μέσα από ένα πλέγμα αμέτρητων γεωτρήσεων και η πρακτική των μεγάλων φραγμάτων και των εκτροπών των ποταμών που αναστρέφουν την φυσική πορεία του νερού στερώντας το από κάποιες περιοχές και πλημμυρίζοντας άλλες και με πολλές άλλες επιπτώσεις.

Αυτά τα προβλήματα είναι γνωστά σε όλο τον κόσμο αλλά, δυστυχώς, το μάθημα δεν φαίνεται να το πήραμε εδώ στην Κρήτη και, μένοντας σε απαρχαιωμένες αντιλήψεις, ενώ συνεχίζουμε διαρκώς να ανοίγουμε νέες γεωτρήσεις, επιμένουμε να κατασκευάζουμε σήμερα μεγάλα φράγματα και εκτροπές ποταμών που σχεδιάστηκαν δεκαετίες πριν όταν η επιστημονική έρευνα και οι αγώνες για το περιβάλλον δεν είχαν φέρει στο επίκεντρο τα προβλήματα που αυτά δημιουργούν. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς υδρογεωλόγος για να αντιληφθεί ότι το να στερήσουμε από τους υπόγειους υδροφορείς τεράστιες ποσότητες νερού για να τις διαχειριστούμε επιφανειακά σε άλλο τόπο είναι ληστρική και επικίνδυνη λογική. Το χειρότερο είναι ότι ενώ αυτές οι επεμβάσεις είναι ολοκληρωτικού χαρακτήρα, γίνονται απουσία σχεδιασμού που να βασίζεται στη γνώση και τη μελέτη της υδρογεωλογικής κατάστασης των λεκανών απορροής. Έχουμε ξαναπεί και θα λέμε σε κάθε ευκαιρία ότι αυτές οι πρακτικές είναι ανόητες και εγκληματικές και όσοι τις υποστηρίζουν είναι τουλάχιστον ανεύθυνοι.

Θα δώσουμε έμφαση εδώ εν συντομία σε τέσσερα από τα αιτήματά μας που θεωρούμε πολύ σημαντικά:

1. να εφαρμοστεί χωρίς εκπτώσεις και καθυστερήσεις η Κοινοτική Οδηγία για το νερό και να γίνουν οι μελέτες και η οριοθέτηση των λεκανών απορροής

2. να σταματήσουν τα μεγάλα έργα που έχουν δραματική επίδραση στο υδρογεωλογικό καθεστώς όπως το φράγμα στον Αποσελέμη,

3. να εκπονηθεί ένα αξιόπιστο ενιαίο διαχειριστικό σχέδιο για το νερό που δεν θα λαμβάνει ως δεδομένα αυτά τα έργα και που θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση και

4. να εφαρμοστούν οι πολιτικές και πρακτικές εξοικονόμησης του νερού για την άρδευση και την ύδρευση.

Για να ολοκληρώσουμε την αναφορά μας στο ζήτημα του νερού νομίζουμε ότι είναι απαραίτητο να αναφερθούμε και σε μια άλλη σημαντική παράμετρο του προβλήματος:

Ακούγεται συχνά ότι ο επόμενος πόλεμος θα γίνει για το νερό. Στην πραγματικότητα ο πόλεμος αυτός έχει ήδη αρχίσει εδώ και δεκαετίες είτε ανάμεσα σε κράτη και σε διαφορετικά συμφέροντα χρήσης είτε ανάμεσα στους πολίτες και τις πολυεθνικές εταιρείες που εκμεταλλεύονται το νερό σαν εμπόρευμα. Η ιδιωτικοποίηση ενός φυσικού πόρου όπως το νερό είναι ένα πραγματικό πρόβλημα του οποίου σημάδια του έχουμε αρχίσει να βλέπουμε και στη χώρα μας. Ίσως εδώ να μην έχουμε ακόμα υποδεχτεί -και ελπίζουμε αυτό να μην γίνει ποτέ- τις ιδιωτικές εταιρείες που υποκαθιστούν τις δημόσιες επιχειρήσεις υδάτων, έχουμε όμως από τη μια σοβαρά φαινόμενα υποβάθμισης της ποιότητας του πόσιμου νερού στα δίκτυα ύδρευσης με αποτέλεσμα να ευνοούνται σκανδαλωδώς οι πωλήσεις των εταιρειών εμφιάλωσης και από την άλλη άνθηση του φαινόμενου ιδιώτες να εκμεταλλεύονται γεωτρήσεις για να πουλούν τα υπόγεια νερά στους γεωργούς.

Το να θεωρηθεί το νερό εμπόρευμα και όχι δημόσιο αγαθό και φυσικός πόρος όπως ο αέρας είναι αποτέλεσμα της επικράτησης των νόμων της αγοράς πάνω από τους νόμους της δημοκρατίας και είναι η αρχή για την κακή διαχείρισή του. Θεωρούμε συνεπώς απαραίτητο, όπως για κάθε ανανεώσιμο φυσικό πόρο έτσι και για το νερό, να συμφωνήσουμε σε ορισμένες αρχές για την προστασία του και τη βιώσιμη διαχείρισή του και να τις τηρήσουμε.

Ας δούμε τι λέει η πολύ ενδιαφέρουσα διακήρυξη της Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας όπου οι πολίτες αυτής της πόλης του μισού εκατομμυρίου κατοίκων μέσα από ένα μακροχρόνιο και αιματηρό αγώνα κατάφεραν να διώξουν την εταιρεία που διαχειρίζονταν ληστρικά το νερό της περιοχής τους και η οποία είχε εγκαταστήσει μετρητές νερού ακόμα και στα πηγάδια των σπιτιών.

«Η Διακήρυξη της Κοτσαμπάμπα (Cochabamba):

Εδώ, σε αυτήν την πόλη που έγινε έμπνευση για όλο τον κόσμο γιατί ξαναπήραμε πίσω το δικαίωμά μας μέσα από τη δράση των πολιτών, που με θάρρος και θυσίες στάθηκαν σαν ήρωες και ηρωίδες ενάντια στην κατάχρηση των εταιρειών, των θε-σμών και της κυβέρνησης, ενάντια στις εμπορικές συμφωνίες που καταστρέφουν αυτό δικαίωμα, στο όνομα της ελευθερίας και της αξιοπρέπειάς μας, δηλώνουμε τα παρακάτω:

Για το δικαίωμα στη ζωή, για το σεβασμό της φύσης, των χρήσεων της και τις παραδόσεις των προγόνων μας και των λαών μας, για πάντα θα δηλωθούν ως απαραβίαστα τα δικαιώματα που αφορούν στις χρήσεις του νερού που μας δίνεται από τη γη:

1) Το νερό ανήκει στη γη και όλα τα είδη της και είναι ιερό για τη ζωή, επομένως, το παγκόσμιο νερό πρέπει να διατηρηθεί και να προστατευθεί για όλες τις μελλοντικές γενιές. Η φυσική του πορεία και κατάσταση γίνεται σεβαστή.

2) Το νερό είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και με δημόσια εγγύηση περιφρουρείται από όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, επομένως δεν πρέπει να ιδιωτικοποιείται ή να χρησιμοποιείται για εμπορικούς σκοπούς. Ειδικότερα, μια διεθνής συνθήκη πρέπει να εξασφαλίσει ότι αυτές οι αρχές είναι απαρέγκλιτες.

3) Το νερό προστατεύεται καλύτερα από τις τοπικές κοινωνίες και τους πολίτες που πρέπει να είναι σεβαστοί ως ισότιμοι εταίροι με τις κυβερνήσεις στην προστασία και την διαχείριση του νερού. Οι λαοί της γης είναι ο μόνος φορέας για να προωθήσουν τη γήινη δημοκρατία και να προστατεύουν το νερό.