Κοινή ένσταση στο Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) του πρώην Δήμου Τυλίσου κατατέθηκε σήμερα 9.12.2014 εκ μέρους του Ελληνικού Ορειβατικού Συλλόγου Ηρακλείου, του Σπηλαιολογικού Ομίλου Κρήτης, της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας, της Αναρριχητικής Λέσχης Ηρακλείου και της Οικολογικής Παρέμβασης Ηρακλείου.
Στη σχετική επιστολή τα σωματεία εκφράζουν τις αντιρρήσεις τους στην προτεινόμενη από το ΣΧΟΟΑΠ δημιουργία ελεγχόμενου πάρκου αναψυχής και πολιτιστικών εκδηλώσεων Κέρης-Στρούμπουλα δεδομένου ότι ο Στρούμπουλας, το οροπέδιο και το φαράγγι της Κέρης και το Βουλισμένο Αλώνι είναι τμήματα του Γεωπάρκου του Ψηλορείτη ενώ ολόκληρη η περιοχή έχει ανακηρυχθεί ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής. Το Βουλισμένο Αλώνι είναι ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο στην Κρήτη που χρήζει προστασίας. Ωστόσο, το ΣΧΟΟΑΠ προτείνει την μετατροπή του σε χώρο εκδηλώσεων. Εξάλλου δεν αναφέρονται πουθενά οι ήπιες μορφές δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται σήμερα εκεί, όπως η αναρρίχηση και η σπηλαιολογία.
Το πλήρες κείμενο της επιστολής:
Με αφορμή το Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) του πρώην Δήμου Τυλίσου, που βρίσκεται σε διαβούλευση, θα θέλαμε να καταθέσουμε τις απόψεις του Ελληνικού Ορειβατικού Συλλόγου Ηρακλείου, του Σπηλαιολογικού Ομίλου Κρήτης, της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας-Τμήμα Κρήτης, της Αναρριχητικής Λέσχης Ηρακλείου και της Οικολογικής Παρέμβασης Ηρακλείου, σχετικά με θέματα που άπτονται του άμεσου ενδιαφέροντος των Συλλόγων και Σωματείων μας.
1
Στη σελίδα 29 της μελέτης προτείνεται η δημιουργία ελεγχόμενου πάρκου αναψυχής και πολιτιστικών εκδηλώσεων Κέρης-Στρούμπουλα. Η μελέτη προτείνει παρεμβάσεις στην περιοχή, όπως κτηριακές εγκαταστάσεις, φυτεύσεις, καθώς και δημιουργία χώρου εκδηλώσεων στο Βουλισμένο Αλώνι. Θα θέλαμε να σας γνωστοποιήσουμε ότι οι Σύλλογοι που υπογράφουν την παρούσα επιστολή, είμαστε αντίθετοι με το σχεδιασμό που προτείνεται στην υπό μελέτη πρόταση ΣΧΟΟΑΠ.
Ο Στρούμπουλας, το οροπέδιο και το φαράγγι της Κέρης και το Βουλισμένο Αλώνι, αποτελούν ένα σύμπλεγμα από σημαντικούς γεωλογικούς σχηματισμούς, από τους σημαντικότερους του ανατολικού άκρου του Γεωπάρκου του Ψηλορείτη. Το Γεωπάρκο του Ψηλορείτη ανήκει στο Δίκτυο των Παγκόσμιων Γεωπάρκων που δημιουργήθηκε από την UNESCO με σκοπό την προώθηση της προστασίας της γεωλογικής κληρονομιάς και του γεωτουρισμού σε ολόκληρο τον κόσμο, δηλαδή αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως μοναδικό μνημείο γεωλογικής κληρονομιάς που αξίζει να προστατευτεί και να αναδειχθεί. Επίσης, ολόκληρη η περιοχή έχει ανακηρυχθεί ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής.
Κάποιες προσπάθειες που έγιναν στο παρελθόν για την αξιοποίηση της ζώνης αυτής ως χώρο αναψυχής και εκδηλώσεων, απέβησαν άκαρπες ενώ, λόγω της αποσπασματικότητας και της ελλιπούς μελέτης, είχαν αρνητικά αποτελέσματα στο φυσικό περιβάλλον. Αναφέρουμε ενδεικτικά τις δεντροφυτεύσεις της δεκαετίας του ‘90 με την παράλληλη ανάπτυξη ενός εκτεταμένου δικτύου από πλαστικούς σωλήνες για την άρδευση των πεύκων που φυτεύτηκαν και που προφανώς είναι ανταγωνιστικά προς την αυτοφυή χλωρίδα της περιοχής. Όλη αυτή η προσπάθεια είχε ως αποτέλεσμα, ένα τυπικό φρυγανικό κρητικό οικοσύστημα να μετατραπεί σε πευκώνα – σε μια περιοχή που το πεύκο δεν προϋπήρχε – με στόχο τη δημιουργία ενός περιφερειακού αστικού πάρκου, εγχείρημα βέβαια που φαίνεται ότι δεν πέτυχε τον αρχικό στόχο. Έτσι, παρά την ενέργεια και τους πόρους που έχουν επενδυθεί προς αυτή την κατεύθυνση τα προηγούμενα χρόνια, τα αποτελέσματα είναι αμφιλεγόμενα τόσο από οικονομική, όσο και από οικολογική σκοπιά, ενώ η αλλοίωση του φυσικού τοπίου είναι εμφανής και δυστυχώς, δύσκολα αναστρέψιμη. Ο Δήμος ωστόσο επιμένει προς αυτή την κατεύθυνση προτείνοντας Βοτανικό κήπο και αναψυκτήρια (!).
Αποσπασματικός και μονομερής σχεδιασμός, φαίνεται ότι έχει γίνει και στην περίπτωση της δολίνης «Βουλισμένο Αλώνι». Το Βουλισμένο Αλώνι έχει σχηματιστεί από την κατάρρευση υπόγειου σπηλαίου και πρόκειται για ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο στην Κρήτη που χρήζει προστασίας. Ωστόσο, αντί η πρόταση ΣΧΟΟΑΠ να προωθεί την προστασία και την ανάδειξη αυτού του σχηματισμού, προτείνει την μετατροπή του σε χώρο εκδηλώσεων. Κρίνοντας μάλιστα τον από 15ετίας σχεδιασμό που προέβλεπε την διαμόρφωσή του ως χώρο θεάτρου, μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι οι επεμβάσεις που θα γίνουν θα αλλάξουν μόνιμα την όψη του τοπίου, αλλοιώνοντας ριζικά αυτό το μοναδικό φυσικό μνημείο της περιοχής. Η αλήθεια είναι ότι το ΣΧΟΟΑΠ θα μπορούσε να είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο ισόρροπης ανάπτυξης και παράλληλα προστασίας και ανάδειξης του τοπίου και της φύσης. Ωστόσο στην πραγματικότητα, η πρόταση του ΣΧΟΟΑΠ για δημιουργία χώρου εκδηλώσεων, συνεπάγεται ολοσχερή αλλαγή των χρήσεων γης.
Επιπλέον των παραπάνω, είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι πουθενά στο ΣΧΟΟΑΠ δεν αναφέρονται οι ήπιες μορφές δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται σήμερα στο Βουλισμένο Αλώνι, όπως είναι η αναρρίχηση και η εκπαίδευση σε σκοινιά από συναφείς δραστηριότητες όπως η σπηλαιολογία. Για πάνω από 20 χρόνια το Αλώνι είναι το μοναδικό πεδίο σε κοντινή απόσταση από το Ηράκλειο όπου μπορεί να φιλοξενήσει τέτοιες δραστηριότητες. Ως αναρριχητικό πεδίο το Βουλισμένο Αλώνι είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στο πανελλήνιο προσφέροντας περισσότερες από 40 αναρριχητικές διαδρομές ενώ φιλοξενεί και τη δυσκολότερη διαδρομή στην Κρήτη και μια από τις δυσκολότερες στην Ελλάδα. Οι διαδρομές αυτές έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά και αναρριχητικούς οδηγούς, έντυπους και διαδικτυακούς, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι το πεδίο να το επισκέπτονται σε καθημερινή βάση ντόπιοι αθλητές αλλά και πολλοί αναρριχητές απ' όλο τον κόσμο. Επίσης θα πρέπει να επισημανθεί, ότι το Βουλισμένο Αλώνι είναι πεδίο εκπαίδευσης σημαντικού αριθμού νέων ανθρώπων σε δραστηριότητες που σχετίζονται με χρήση σκοινιών, ασφάλεια και διάσωση (αναρρίχηση, σπηλαιολογία, τεχνικές για φαράγγια, κ.α.) καθώς και για την 3η ΕΜΑΚ (Π.Δ.Π.Υ Κρήτης) η οποία εδρεύει στο Ηράκλειο. Από τα παραπάνω γίνεται εύκολα κατανοητό ότι οι δραστηριότητες αυτές προσελκύουν κόσμο (αθλητές και φυσιολάτρες) όλο το χρόνο, οι οποίοι σέβονται και προστατεύουν το φυσικό περιβάλλον. Η μετατροπή της δολίνης σε χώρο εκδηλώσεων θα απέτρεπε όλες αυτές τις δραστηριότητες και ο χώρος θα χρησιμοποιούνταν μόνο για 10-20 μέρες το χρόνο (όσες δηλαδή εκδηλώσεις πραγματοποιούνται εκεί).
Όπως προκύπτει από όσα έχουν ήδη αναφερθεί, είναι προφανές ότι η Κέρη, ο Στρούμπουλας και το Βουλισμένο Αλώνι προσδίδουν μια προστιθέμενη αξία στη Δ.Ε. Τυλίσου και κατά συνέπεια στο Δήμο Μαλεβιζίου. Όλα αυτά θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ενιαία (μαζί με το φαράγγι της Κέρης και τον Αλμυρό ποταμό) όπως άλλωστε αντιμετωπίζονται και θεσμικά με το Καταφύγιο Άγριας Ζωής. Μάλιστα το νομικό πλαίσιο για τα ΚΑΖ είναι σαφές (παράγραφος 4.3, άρθρο 5, ν. 3937, ΦΕΚ 60/Α/2011): «Μέσα στα καταφύγια άγριας ζωής, οι αρμόδιες κατά περίπτωση υπηρεσίες μπορούν να εγκρίνουν ή να προγραμματίζουν και να εκτελούν ειδικά έργα βελτίωσης του βιοτόπου και έργα ικανοποίησης των οικολογικών αναγκών του βιολογικού κύκλου των ειδών της άγριας πανίδας και της αυτοφυούς χλωρίδας και ιδίως αναδάσωση, διατήρηση ακαλλιέργητων εκτάσεων, διατήρηση εκτάσεων με τοπικές ποικιλίες, διατήρηση φυτοφρακτών, έργα αναβάθμισης και αποκατάστασης υγροτοπικών εκτάσεων, δημιουργία και ανάπτυξη ζωνών φυσικής βλάστησης, δημιουργία δενδροστοιχιών κατά μήκος των αγροτικών δρόμων και ελωδών εκτάσεων…». Η διατύπωση του νόμου δεν αφήνει καμία παρερμηνεία όσο αφορά την μετατροπή φυσικών εκτάσεων σε πάρκα.
Όσο αφορά το Βουλισμένο Αλώνι, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ήδη έχει προηγηθεί μια μερική, μη αντιστρεπτή καταστροφή του γεωλογικού μνημείου με την διάνοιξη της εισόδου προς τη δολίνη πριν από 15 χρόνια, γεγονός που τότε είχε πυροδοτήσει πολλές αντιδράσεις:
• Σήμα στο αστυνομικό τμήμα από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας του ΥΠΠΟ για διακοπή των εργασιών (αρ. πρωτ. 449/1999).
• Κατάθεση ερώτησης από τον Βουλευτή Ηρακλείου κ. Δανέλλη προς τους Υπουργούς ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Ε.Δ.Δ.Α. και Πολιτισμού (αρ. πρωτ. 8568/1999).
• Κατάθεση ερώτησης από τον Ευρωβουλευτή κ. Παπαγιαννάκη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
• Κινητοποίηση του Εισαγγελέα Πρωτοδικών Ηρακλείου.
• Έγγραφο της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας που πληροφορεί ότι "…απαγορεύεται οποιαδήποτε εργασία στην παραπάνω δολίνη και στον περιβάλλοντα χώρο, χωρίς άδεια και του Υπουργείου Πολιτισμού" (αρ. πρωτ. 497/1999).
Ωστόσο, παρά τις αντιδράσεις του 1999, το σημερινό ΣΧΟΟΑΠ επαναφέρει το θέμα προτείνοντας εκ νέου την δημιουργία χώρου εκδηλώσεων. Όπως όμως αναφέρεται και παραπάνω, το ΣΧΟΟΑΠ στο πλαίσιο μιας ισόρροπης ανάπτυξης θα πρέπει να προωθεί την προστασία και την ανάδειξη αυτού του σχηματισμού. Προς αυτή την κατεύθυνση θα μπορούσε να είναι, σύμφωνα με το ν. 3937 (παράγραφος 5β, άρθρο 5), ο χαρακτηρισμός της δολίνης ως «Προστατευόμενος φυσικός σχηματισμός» με απόφαση του Γ.Γ. της Αποκεντρωμένης Διοίκησης.
2
Στη σελίδα 33 της μελέτης προτείνεται η δημιουργία ορειβατικών καταφυγίων στην ΠΕΠ1. Με δεδομένο ότι υπάρχει ήδη ένα καταφύγιο στις ανατολικές υπώρειες του Ψηλορείτη (Καταφύγιο Πρίνος, Ασίτες, Δήμος Ηρακλείου), τι θα μπορούσε να εξυπηρετεί η δημιουργία νέων στην ίδια περιοχή; Η περιοχή, λόγω γεωμορφολογίας και υψομέτρου, αλλά και εγγύτητας με την αστική και περιαστική περιοχή του Ηρακλείου, δεν ενδείκνυται για ανάπτυξη νέων ορειβατικών καταφυγίων, συνεπώς τέτοιες υποδομές δεν θα εξυπηρετήσουν τους σκοπούς για τους οποίους θα δημιουργηθούν και πιθανότατα θα χρησιμοποιηθούν ως ταβέρνες/αναψυκτήρια ή θα απαξιωθούν λόγω της μη χρήσης τους.
Ελπίζουμε οι προβληματισμοί που θέτουμε να ληφθούν σοβαρά υπόψη κατά την διαδικασία του μελέτης του ΣΧΟΟΑΠ και τελικά οι σχεδιαζόμενες χρήσεις να είναι προς όφελος των δημοτών αλλά και όλων των πολιτών που κάνουν χρήση των παραπάνω περιοχών με γνώμονα προπάντων την προστασία και συνετή διαχείριση της φυσικής μας κληρονομίας.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΚΡΗΤΗΣ
Τμήμα Κρήτης της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
ΑΝΑΡΡΙΧΗΤΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
Η επιστολή απευθύνεται στο Δήμαρχο Μαλεβιζίου κ. Μαμουλάκη Κων/νο, στον Αντιδήμαρχο Τεχνικών Υπηρεσιών και Πολεοδομίας Δήμου Μαλεβιζίου κ. Σαλούστρο Αριστομένη, στη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Πολεοδομίας Δήμου Μαλεβιζίου, στο Δημοτικό Συμβούλιο Δήμου Μαλεβιζίου και στην Ομάδα Μελετητών ΣΧΟΟΑΠ Τυλίσου με επικεφαλής τον κ. Αλεξάκη Γεώργιο. Επίσης κοινοποιήθηκε στη Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Κρήτης, στη Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, στη Διεύθυνση Δασών Ηρακλείου, στην Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας, στο Γεωπάρκο Ψηλορείτη και την ΑΚΟΜΜ Α.Ε., στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, στην Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας-Αναρρίχησης, στη Σπηλαιολογική Ομοσπονδία Ελλάδος και στην Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία.