25/2/15

Για την απώλεια του Oliver Rackham

Oliver Rackham
OBE, FBA, 1939-2015

Με το θάνατο του Oliver Rackham στις 12 Φεβρουαρίου σε ηλικία 75 ετών, η Κρήτη έχασε ένα φίλο που νοιαζόταν με πάθος για το νησί και έκανε ό,τι μπορούσε για να προάγει τη γνώση για το πλούσιο περιβάλλον της, και το φυσικό και το επηρεασμένο από την ανθρώπινη παρέμβαση, και να το προστατέψει.

Ήταν ένας πρωτότυπος στοχαστής που του άρεσε να προκαλεί τη γενικά παραδεκτή «σοφία» όταν αυτή ερχόταν σε σύγκρουση με την ξεκάθαρη μπροστά στα μάτια μας αλήθεια, όπως π.χ. η υπόθεση ότι η φωτιά είναι πάντα καταστροφική για τα δένδρα ή ότι η Κρήτη προοδευτικά καθώς περνούσαν οι αιώνες αποδασωνόταν.

Εβλεπε το τοπίο ως σύνολο, ως το αποτέλεσμα της αλληλοεπίδρασης του ανθρώπου και του περιβάλλοντος με το πέρασμα του χρόνου, εκτείνοντας την έρευνά του και τα ενδιαφέροντά του πέρα από την ειδικότητά του -δένδρα και δάση- σ'ένα ευρύ φάσμα σχετικών θεμάτων. Η συνεργασία του με την Jennifer Moody από το Πανεπιστήμιο του Τέξας ήταν ιδιαιτέρως σημαντική καθώς συνέδεε τις δύο ειδικότητές τους, βοτανική και αρχαιολογία, με έναν αμοιβαία ευεργετικό τρόπο. ΄Ενας καρπός αυτής της συνεργασίας τους ήταν το περιεκτικό βιβλίο «The making of the Cretan landscape» μεταφρασμένο και στα Ελληνικά με τον τίτλο «Η δημιουργία του κρητικού τοπίου» που είναι πρακτικά μία βίβλος για όλους αυτούς που ενδιαφέρονται για το νησί.

Ο Οliver ήταν ένας υπέροχος δάσκαλος και ομιλητής -πράγμα που μπορούν να το βεβαιώσουν όσοι παρακολούθησαν κάποιες διαλέξεις του εδώ στα Χανιά- με το χάρισμα να ζωντανεύει κάτι που μπορούσε να είναι άψυχο και βαρετό. Ένα παράδειγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι όταν περιχαρής μιλούσε για τους τεράστιους αρουραίους και τους ιπποπόταμους με τα μακριά πόδια που κάποτε περιπλανιόνταν στα κρητικά βουνά και ένα άλλο όταν σε μια ξενάγηση στη φύση κάθισε κάτω και δείχνοντάς μας ένα μικρό κομμάτι ξερής γης μάς έλεγε ότι εκεί είχαν φυτρώσει 12 είδη σπάνιων και ενδημικών φυτών. Είχε το χάρισμα να κάνει ανθρώπους που δεν είχαν καμιά ειδική γνώση ικανούς να βλέπουν τη φύση μ'ένα διαφορετικό τρόπο. Ό,τι έβλεπε το συνέδεε με ιστορίες, με ίχνη στη φύση, κώδικες που μας βοηθούσαν να βλέπουμε στρώματα ιστορίας.

Όταν έβλεπες τον Oliver ανάμεσα σε δένδρα, είτε ήταν οι αρχαίοι κέδροι ψηλά στα βουνά των Σφακίων ή οι ακόμη αρχαιότεροι φοίνικες στο Βάι ένιωθες ότι τον έβλεπες ξεκάθαρα στο χώρο του, στο περιβάλλον του, σαν κάποιο μυθολογικό φαύνο ή σαν ένα Κέλτη Δρυίδη με τα άσπρα μυτερά γένια του,με τα πλούσια ολόασπρα μαλλιά του και τα έντονα χρωματιστά πουκάμισά του. Όπως έγραψε στο τέλος ενός από τα βιβλία του: «Είμαι μέλος ενός είδους που απειλείται ακραία με εξαφάνιση. Ανήκω σ' ένα ζωολογικό κήπο».

Ακόμη, ήταν αδύνατον να μαντέψει κανείς από την εμφάνισή του ή τη συμπεριφορά του ότι αυτός ο απλός, αξιαγάπητος άνδρας απολάμβανε τέτοιας τεράστιας εκτίμησης από την ακαδημαϊκή κοινότητα και ήταν από τους πιο επιφανείς σε παγκόσμιο επίπεδο στον κόσμο της οικολογίας και ότι σε αναγνώριση όλων αυτών που είχε προσφέρει είχε κερδίσει πολλούς λαμπρούς τίτλους και βραβεία, όπως το O.B.E., το Τάγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας το 1998. Ήταν επίσης ισόβιο μέλος στο Κολέγιο Corpus Christi, στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, που ήταν το πανεπιστήμιο από το οποίο είχε αποφοιτήσει.

Ο θάνατός του αφήνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό στις ζωές πολλών ανθρώπων αλλά και μια κληρονομιά της ανάμνησης ενός μοναδικού ανθρώπου, που αφιέρωσε τη ζωή του στα πράγματα που αγάπησε και στο να μεταβιβάσει αυτή την αγάπη σε άλλους ανθρώπους. Αν και θα μας λείψει πολύ, θα φυλάξουμε την κληρονομιά του σαν θησαυρό.

Cliff Cook*

* ΟΒΕ Order of the British Empire -Tάγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας
* FBA Fellow of the British Academy- Mέλος της Βρετανικής Ακαδημίας

* Συγγραφέας και σεναριογράφος της ταινίας «Χίλιες χαμένες μπάλες του γκολφ» που προβλήθηκε και στο Ηράκλειο από την ΟΠΗ στις 2 Φεβρουαρίου του 2011.