(1η Αρχή των Καταναλωτών, από την Διεθνή των Καταναλωτών).
Το πρόβλημα με το νερό στο Ηράκλειο είναι τόσο ποσότητας όσο και ποιότητας. Παρουσιάζεται το φαινόμενο ενώ έχουμε επάρκεια υδατικού δυναμικού, την ίδια στιγμή να αντιμετωπίζουμε προβλήματα λειψυδρίας. Αλλά και από ποιοτικής πλευράς, ενώ η κατάσταση των υπογείων υδάτων είναι γενικά αποδεκτή και μέσα στα επιτρεπόμενα όρια, το νερό που φτάνει στις βρύσες μας είναι τόσο απαράδεκτο που σχεδόν κανείς δεν το πίνει.
Οι περισσότεροι πολίτες του Ηρακλείου χρησιμοποιούν εμφιαλωμένο νερό ακόμα και για μαγείρεμα και η πρόσβαση στο πόσιμο νερό από θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα μετατρέπεται σε καταναλωτικό προϊόν! Η Δ.Ε.Υ.Α.Η. αυτήν τη περίοδο διαθέτει στις διάφορες εγκαταστάσεις της 60 συνολικά αντλητικά συγκροτήματα σε αντίστοιχες γεωτρήσεις στις περιοχές Μαλίων, Θραψανού-Καστελλίου, Τυλίσσου, Γωνιανού Φαραγγιού, Κέρης, Αγ. Μύρωνα, Αίτανίων-Φαραγγιού Καρτερού, Βασιλειών, Σκαλανίου, Αθανάτων (στοιχεία από την επίσημη ιστοσελίδα της Δ.Ε.Υ.Α.Η., www.deyah.gr). Από τις γεωτρήσεις που βρίσκονται εντός Νομού Ηρακλείου και περιμετρικά της πόλης Ηρακλείου, υπολογίζεται ότι αντλούνται ετησίως 15.000.000 μ3 νερού τα οποία προορίζονται για την ύδρευση της πόλης. Η κατανάλωση ανέρχεται σε 8.000.000 μ3 νερού, συνεπώς υπάρχουν 7.000.000 μ3 απώλειες νερού ετησίως!
Περίπου το 50% του νερού που αντλείται, «χάνεται» και οι πιθανοί λόγοι είναι διαρροές στα δίκτυα ύδρευσης, παράνομες απολήψεις, κλπ. Αυτά για την ποσότητα. Όσον αφορά στην παράμετρο ποιότητα, είναι διαπιστωμένο ότι το νερό που πληρώνουμε με 80% επιβάρυνση λόγω των σημαντικών έργων ύδρευσης και αποχέτευσης, σύμφωνα πάλι με την επίσημη ιστοσελίδα της Δ.Ε.Υ.Α.Η., δεν πίνεται! Είτε επειδή από την υπεράντληση έχει υποστεί ποιοτική υποβάθμιση λόγω υφαλμύρισης, είτε επειδή περιέχει παρά πολύ χλώριο και μυρίζει, είτε επειδή παρουσιάζει χρώμα καφέ λόγω εισροής λάσπης στην καλύτερη περίπτωση και λυμάτων στην χειρότερη (αφού συχνά οι αγωγοί αποχέτευσης βρίσκονται πάνω από εκείνους της ύδρευσης!).
Όσον αφορά στην κατανομή της υδροδότησης στις γειτονιές του Ηρακλείου είναι γνωστό ότι ενώ κάποιες περιοχές υδρεύονται επαρκώς, σε άλλες παρουσιάζονται συχνά προβλήματα λειψυδρίας, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με την υπερεπάρκεια του αντλούμενου νερού όπως δείχνουν τα παραπάνω νούμερα. Οι περιοχές όπου παρατηρείται το φαινόμενο της μη επαρκούς υδροδότησης είναι αυτές που βρίσκονται σε υψόμετρα ψηλότερα των 150 μ, δηλαδή όλες οι καινούργιες και οι προς επέκταση περιοχές του Ηρακλείου, οι οποίες τώρα υδρεύονται υποτυπωδώς με αμφιβόλου ποιότητας δίκτυα είτε και με βυτία. Αυτό συμβαίνει γιατί οι περισσότερες γεωτρήσεις και δεξαμενές της Δ.Ε.Υ.Α.Η. βρίσκονται σε υψόμετρα έως και 150μ και μπορούν συνεπώς να τροφοδοτούν επαρκώς τις περιοχές που βρίσκονται κατάντη ενώ για τις ανάντη υπάρχει μανομετρικό πρόβλημα.
Το συμπέρασμα είναι ότι το αντλούμενο νερό υπερεπαρκεί για την υδροδότηση του Ηρακλείου, η ποιότητά του μπορεί να βελτιωθεί και η διανομή του μπορεί να γίνει καλύτερα. Προϋπόθεση είναι να γίνει ορθολογικός σχεδιασμός του συστήματος ύδρευσης και ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων. Με τον όρο διαχείριση των υδατικών πόρων εννοούμε: «την επιστημονική και επιχειρησιακή πρακτική της διευθέτησης του ισοζυγίου προσφοράς και ζήτησης του νερού με στόχο την ισότιμη ικανοποίηση των αναγκών σε νερό και την διατήρηση των περιβαλλοντικών συστημάτων» .
Η ανάγκη εκπόνησης διαχειριστικής μελέτης (κάλιο αργά, παρά ποτέ) είναι προφανής και σ΄ αυτήν χρειάζεται να περιλαμβάνονται τα εξής:
• Καταρχήν συστηματική καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης!! Καταγραφή των δεξαμενών, των αντλιοστασίων, των αγωγών μεταφοράς, των συστημάτων χλωρίωσης, αξιόπιστη καταγραφή και αξιολόγηση του φυσικού και τεχνητού υδατικού συστήματος από ποσοτική και ποιοτική άποψη, καθώς και των μετρήσεων των υδρολογικών, μετεωρολογικών, υδρογεωλογικών και ποιοτικών παραμέτρων.
• Εισαγωγή των παραπάνω πληροφοριών σε σύστημα πληροφοριών, ώστε να παρακολουθείται και να διαχειρίζεται σωστά.
• Εντοπισμός, συντήρηση και επισκευή των δυσλειτουργικών τμημάτων του δικτύου.
• Εμπεριστατωμένη γνώση των δυνατοτήτων των γεωτρήσεων, ποσοτικά και ποιοτικά, ώστε να σταματήσει η υποβάθμιση των υδροφορέων από υπερεκμετάλλευση η από κακή διαχείριση.
• Να εξετασθούν άλλες πιθανές θέσεις γεωτρήσεων οι οποίες θα μπορούν να τροφοδοτούν και τις επεκτάσεις της πόλης.
• Να γίνει η κοστολόγηση του νερού και η τιμολόγησή του με σφαιρική προσέγγιση, προκειμένου να καλυφθούν και άλλοι στόχοι, κοινωνικοί, εξοικονόμησης πόρων, αναπτυξιακά κίνητρα, διατήρηση επιθυμητών ποιοτικών χαρακτηριστικών στους υδατικούς πόρους, κλπ. Γιατί δεν αρκεί να είμαστε από τις πιό φτηνές πόλεις σε τιμολογιακή πολιτική (όπως ισχυρίζεται η Δ.Ε.Υ.Α.Η. στο δικτυακό της τόπο), αλλά πρέπει να εξασφαλίσουμε την απρόσκοπτη και επαρκή υδροδότηση όλων των περιοχών του Ηρακλείου διασφαλίζοντας την καλύτερη δυνατή ποιότητα.
Πρέπει επίσης να σταματήσει η επί δεκαετίες επανάληψη μελετών με αμφιβόλου αξιοπιστίας στοιχεία και να γίνει καθορισμός των χρήσεων νερού έξω από στόχους και προσανατολισμούς προγραμμάτων ανάπτυξης που γίνονται με βάση πρόσκαιρους και τομεακούς σκοπούς.
Να ανατεθούν μελέτες μακροχρόνιας πρόβλεψης οι οποίες θα συνυπολογίζουν μεγέθη όπως πληθυσμιακές τάσεις, οικονομικούς δείκτες, τομείς παραγωγής κλπ. στο πλαίσιο του βιώσιμου αναπτυξιακού προγραμματισμού, που θα οδηγήσουν με ασφαλή τρόπο σε έργα αξιοποίησης των υδατικών πόρων. Οι προβλέψεις αυτές κατά τον ΟΗΕ πρέπει να έχουν χρονικό ορίζοντα 15-30 ή και 50 ετών.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονισθεί η επιτακτική ανάγκη επανεξέτασης της σκοπιμότητας κατασκευής του φράγματος Αποσελέμη αφού το πρόβλημα της ύδρευσης του Ηρακλείου δεν έχει να κάνει τόσο με την ποσότητα του νερού που χρειαζόμαστε, όσο με την ικανότητα σωστής διαχείρισης του. Εξάλλου το διυλιστήριο με τις δεξαμενές υδροδότησης του φράγματος προβλέπεται να κατασκευαστεί σε υψόμετρο περίπου στα 160μ, γεγονός που και πάλι καθιστά την υδροδότηση των ψηλών περιοχών του Ηρακλείου προβληματική και υπερβολικά ακριβή. Ένα τόσο μεγάλο έργο χωρίς επικαιροποιημένη μελέτη σκοπιμότητας και του οποίου το κόστος πιθανόν να υπεβαίνει τα 250 εκατ. ευρώ, έρχεται σε αντίθεση με το πνεύμα της εποχής που θέλει ορθολογική διαχείριση των υδάτων και έργα με πλήρη σεβασμό στο περιβάλλον.
Την ίδια στιγμή είναι επιτακτικότερη η ανάγκη επισκευής του δικτύου και η διαχείριση του νερού. Εξάλλου, για μελλοντικές ανάγκες σε νερό, μπορεί να εξετασθεί σοβαρά η δυνατότητα αξιοποίησης των νερών του Αλμυρού με αφαλάτωση (αφού είναι γνωστό ότι οι ποσότητες που καταλήγουν εκεί ανέρχονται κοντά στα 220.000.000 μ3 το έτος, ποσότητα που θα μπορούσε να υδρεύσει μια πόλη σαν τη Νέα Υόρκη). Μπορεί επίσης να εξετασθεί και η δυνατότητα ανακύκλωσης των νερών της Εγκατάστασης Επεξεργασίας Λυμάτων της ΔΕΥΑΗ και να γίνει οικονομοτεχνική σύγκριση των παραπάνω λύσεων (και άλλων ίσως εναλλακτικών που θα προκύψουν) με το φράγμα Αποσελέμη, ώστε να προκύψει η βέλτιστη τεχνικά και οικονομικά αντιμετώπιση του μεγάλου αυτού προβλήματος της διαχείρισης του υδατικού δυναμικού.
Σήμερα είναι πλέον σαφές ότι η βιώσιμη αντιμετώπιση των υδατικών προβλημάτων δεν απαιτεί τη μονόπλευρη εξασφάλιση ολοένα και περισσότερων υδατικών αποθεμάτων, αλλά αντιθέτως, επιβάλλει την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης νερού. Τέλος δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το νερό αποτελεί φυσικό πόρο, δεν είναι ανεξάντλητο και η μελλοντική του επάρκεια εξαρτάται άμεσα από την ορθολογική χρήση και διαχείρισή του!