4/2/10

«Ταξίδι στη Σαμοθράκη, ένα πολιτικό ημερολόγιο»: Παρουσίαση του βιβλίου στο Ηράκλειο

Το βιβλίο της Νέλλης Ψαρρού «Ταξίδι στη Σαμοθράκη, ένα πολιτικό ημερολόγιο» θα παρουσιάσει η Οικολογική Παρέμβαση Ηρακλείου την Τετάρτη 10 Φεβρουαρίου στις 8 το βράδυ στην Αίθουσα Ανδρόγεω στο Ηράκλειο, σε εκδήλωση-συζήτηση στην οποία θα παραστεί η συγγραφέας.

Η ίδια γράφει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου:

«Με ρωτάνε συχνά, "Σε τι αναφέρεται το βιβλίο σου;" και δυσκολεύομαι να απαντήσω. Στην ελευθερία. Στην πολιτική…

"Στην πολιτική;" αντιδρούν με έναν αποδοκιμαστικό μορφασμό. Ναι! Διότι πολιτική δεν είναι ο σφετερισμός, η καταπίεση, η υποκρισία. Η πολιτική δηλώνει κάθε δραστηριότητα του πολίτη. Είναι η εγρήγορση, η συμμετοχή, η επικοινωνία, η συνέπεια. Και η απαξίωση των πολιτών για την πολιτική καλλιεργείται εντέχνως από τους σφετεριστές της ελευθερίας, ώστε να αφήνονται να παίξουν το "παιχνίδι" μόνοι τους. Με τους δικούς τους όρους.

 Το Ταξίδι στη Σαμοθράκη είναι το έναυσμα, η αφορμή για την ανάλυση της ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας και της κοινωνικής νοοτροπίας. Το όχημα αυτής της ανάλυσης θα είναι η αφήγηση. Πρωταγωνιστές, όλοι εμείς.

Η αποσπασματική, μεμονωμένη εμπειρία θα βρει τη θέση της μέσα σ’ έναν κύκλο. Πώς σχετίζεται, για παράδειγμα, η απαγόρευση της ελεύθερης κατασκήνωσης με τις πυρκαγιές; Η τριτοβάθμια εκπαίδευση με τον ρατσισμό; Οι σχέσεις των δύο φύλων με την επικράτηση των θρησκειών; Η εξουσία και το κράτος με τη μεθοδευμένη παράλυση του Συντάγματος; Ο εξανθρωπισμός του ατόμου με την καλλιέργεια του φόβου; Η τρομο-κρατία με τη δημο-κρατία; Η σιωπή με την ενοχή; Και όλα αυτά μεταξύ τους;

Όλα τα ζητήματα έχουν, εν τέλει, μία απάντηση. Απάντηση που δεν θα υποδείξω σε κανέναν. Απλώς θα διαβώ εκτεθειμένη τον δρόμο που πιστεύω πως οδηγεί σ’ αυτήν».
 
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ


Το Ταξίδι στη Σαμοθράκη είναι ένα πολιτικό δοκίμιο αφηγηματικού χαρακτήρα που σκοπό έχει να αναδείξει και να αναλύσει την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και την κοινωνική νοοτροπία κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Φυσικά, τόσο ο χρόνος όσο και ο τόπος της ανάλυσης που επιχειρείται εκτείνεται πέραν της Ελλάδας, όσο και πέραν της εικοσαετίας δεδομένου ότι, αφενός η Ελλάδα εντάσσεται μέσα σε ένα δεδομένο ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο, αφετέρου οι πολιτικές συνέπειες που εμφανίζονται σε έναν δεδομένο χρόνο αποτελούν αποκυήματα μιας συνεχούς χρονικής αλληλουχίας και διαδραστικότητας.

Ως Πολιτικό Ημερολόγιο, το Ταξίδι στη Σαμοθράκη αποτελεί μια ημερολογιακή καταγραφή της περιόδου μεταξύ 29 Ιουνίου 2007 (πυρκαγιά Πάρνηθας) και 16 Σεπτεμβρίου 2007 (πρόωρες εθνικές εκλογές). Μέσα από αφηγήσεις που εφορμούν από ένα προσωπικό ταξίδι στη Σαμοθράκη το καλοκαίρι του 2007, επιχειρώ να καταδείξω τον τρόπο με τον οποίον "άσχετα" μεταξύ τους γεγονότα συνδέονται στενά μέσα σε ένα συνολικό ερμηνευτικό σχήμα. Το ταξίδι συνεχίζεται και σε άλλους τόπους (Ικαρία, Εύβοια, κλπ) με σκοπό να αποτυπώσει τους κοινούς τόπους ανθρώπων και νοοτροπιών, αλλά και το πώς η καθημερινότητά μας σχετίζεται με το υπάρχον πολιτικό σύστημα.

Η αμεσότητα της διήγησης διακόπτεται συχνά-πυκνά από επεξηγηματικές διευκρινήσεις, [Παρενθέσεις] θεωρητικού ή εμπειρικού χαρακτήρα προκειμένου να συνεχιστεί η αφήγηση στον χρόνο και στον χώρο. Αυτή η αμεσότητα είναι απαραίτητο στοιχείο μιας βαθύτερης κατανόησης που συχνά διευκολύνεται από την δημιουργούμενη οικειότητα. Ταυτόχρονα, η παράθεση στοιχείων και αντίστοιχων θεωριών είναι αναγκαία για την ανάλυση και απόδειξη των επιχειρημάτων. Αλλά, ας μην ξεγελαστεί κανείς απ' το όνομα: οι Παρενθέσεις αποτελούν ίσως τον θεματικό πυρήνα του επιχειρήματος αυτού του βιβλίου.

Η ακριβής θεματολογία του βιβλίου είναι δύσκολο να περιγραφεί ακριβώς επειδή καταπιάνεται με πολλά ζητήματα προκειμένου να δείξει τις λεπτές διασυνδέσεις τους. Γι' αυτό τον λόγο, είναι δύσκολο να θεωρηθεί κάποιο απόσπασμα του βιβλίου ως αντιπροσωπευτικό του συνολικού περιεχομένου. Εν συντομία, οι επιμέρους θεματικές θα μπορούσαν να περιγραφούν ως εξής. Στο πρώτο μέρος αναφέρονται: η πυρκαγιά της Πάρνηθας, η κλιματική αλλαγή και το λιώσιμο των πάγων, οι καθημερινές συνήθειες του δυτικού ανθρώπου και η ατομική ευθύνη, το μοντέλο (τουριστικής) ανάπτυξης που υλοποιείται στην Ελλάδα, η ελεύθερη κατασκήνωση και η ποινικοποίησή της, οι πυρκαγιές της Πελοποννήσου, η συνευθύνη των θεσμικών φορέων, κλπ. Να επισημανθεί εδώ ότι ένα ολόκληρο κεφάλαιο του βιβλίου αποτελεί προϊόν έρευνας σχετικά με τις πυρκαγιές της Πελοπονήσσου το 2007: τίθεται το ερώτημα, ποιον εξυπηρετούσαν αυτές οι πυρκαγιές και ποιοι πολιτικοί φορείς έχουν διευκολύνει με συγκεκριμένες νομοθετικές ρυθμίσεις προς τη συγκεκριμένη τροπή των πραγμάτων;

Μετά από την ανάπτυξη αυτών των θεματικών, στο μισό περίπου του βιβλίου, προκύπτει η ανάγκη ανάλυσης του πολιτικού μας συστήματος. Έτσι, στο δεύτερο μέρος αναπτύσσεται η έννοια της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, τόσο θεωρητικά, όσο και ιστορικά και εμπειρικά. Γιατί οι δημοκρατικοί θεσμοί δείχνουν αναποτελεσματικοί στα μάτια των πολιτών; Γιατί οι πολίτες έλκονται από την πολιτική βία; Πώς (καθ)οδηγούνται οι πολίτες προς την απαξίωση της δημοκρατίας και τι σημαίνει αυτό τόσο για το πολιτικό σύστημα όσο και για τον ίδιο τον κοινωνικό ιστό; Τι είναι ελευθερία και γιατί συκοφαντείται ταυτιζόμενη με την ασυδοσία ή την "αναρχία"; Ποιοι και με ποιον τρόπο επιβουλεύονται τις ατομικές ελευθερίες; Γιατί στις σύγχρονες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες οι πολίτες έλκονται όλο και πιο πολύ από τη βία, έστω και μόνο φραστικά; Τι σημαίνει για ένα πολιτικό σύστημα η ηθική νομιμοποίηση της πολιτικής βίας. Με ποιους τρόπους μπορούν να αντιδράσουν οι πολίτες σε ένα πολιτικό σύστημα που αποτελεί κατ' επίφασην δημοκρατία, σύμφωνα και με μετριοπαθή κριτήρια;

Αυτά και άλλα σχετικά ερωτήματα θα μας απασχολήσουν λίγο πριν το κλείσιμο, όπου θα γίνει αναφορά στο κομματικό σύστημα στην Ελλάδα μέσω των παράνομων-αντισυνταγματικών εκλογών του Σεπτεμβρίου 2007.

Το βιβλίο αυτό αποτελεί αυτοέκδοση. Η αυτοέκδοση υπήρξε μια επιλογή εκ των πραγμάτων επιβεβλημένη τόσο για λόγους πνευματικής ανεξαρτησίας, όσο και για λόγους οικονομικής αυτοτέλειας αλλά και αισθητικής αρτιότητας. Παρόλα αυτά, οι εκδόσεις Κέδρος μου έκαναν την τιμή να συμπεριλάβουν την ανεξάρτητη έκδοσή μου στον κατάλογο προώθησης και διανομής των βιβλίων τους, και τις ευχαριστώ γι' αυτό.

Μια επισήμανση που πρέπει να γίνει αφορά τον τρόπο ανάγνωσης του βιβλίου. Αν και οι διάφορες θεματικές με τις οποίες ασχολείται δημιουργούν μια σχετική αυτοτέλεια στα επιμέρους κεφάλαια που επιτρέπει την αποσπασματική ανάγνωσή του, εντούτοις μια τέτοια ανάγνωση θα στερούσε τον αναγνώστη από την βασική κατανόηση που επιδιώκει αυτή η αφήγηση: του πώς σχετίζονται τα πράγματα μεταξύ τους. Το βιβλίο αυτό πρέπει να αντιπετωπιστεί ως ακριβώς αυτό που είναι, ένα ημερολόγιο, μια ιστορία που η αρχή της μπορεί να είναι αναγκαία για την πλήρη κατανόηση της πορείας και του τέλους της.

Τα κεντρικά επιχειρήματα του βιβλίου αυτού θα μπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής:

- Όλα είναι ένα, μέρη ενός αδιιάσπαστου κύκλου, συν-όλου. Οι διάφορες πτυχές της κοινωνικής συνύπαρξης και της θεσμικής συγκρότησης συναντώνται και η καθημερινότητα, για παράδειγμα, της ατομικής δραστηριοποίησης σχετίζεται άμεσα με την ποιότητα του πολιτικού συστήματος.

- Η σιωπή είναι συνενοχή. Έτσι λέει και το γνωστό σύνθημα, αλλά είναι σαφές άραγε τι σημαίνει σιωπή, πώς σιωπά και πώς μιλά κανείς, και τι σημαίνει η ανάληψη της προσωπικής ευθύνης. Η ανάληψη της προσωπικής ευθύνης στην πράξη αποτελεί, φυσικά, ακόμα ένα βασικό ζητούμενο στο Ταξίδι στη Σαμοθράκη.

- Η Ελευθερία: τη βασικό διακύβευμα, το κεντρικό μέλημα του βιβλίου μου. Η Ελευθερία ως πρόταγμα, ως δράση, ως ευθύνη. Σε άμεση συνάρτηση με την Ελευθερία, η εξουσία η οποία χρησιμοποιεί τον φόβο ως μέσο εδραίωσής της μέσω της διασύνδεσης των διάφορων φορέων της (πολιτικών θρησκευτικών επικοινωνιακών, κλπ);

- Και ο σεβασμός: απαραίτητη προϋπόθεση για οποιαδήποτε συζήτηση και επικοινωνία.

Όπως καθίσταται σαφές, η επίκαιρη θεματολογία του Πολιτικού Ημερολογίου στοχεύει στο να ενημερώσει και να ανοίξει μια συζήτηση με ελεύθερους όρους, έξω από τα προσδιορισμένα πλαίσια της περιχαρακωμένης συζήτησης που γίνεται από τα μαζικά κέντρα εξουσίας και προπαγάνδας.