Η Οικολογική Παρέμβαση Ηρακλείου (ΟΠΗ) θεωρεί ιδιαίτερα θετικό το γεγονός ότι ο Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Κρήτης (ΠΕ.Σ.Δ.Α.Κ.), εισέρχεται πλέον στη φάση της υλοποίησης, με τη σχετική συνεδρία του Περιφερειακού Συμβουλίου της 2 Ιουλίου 2013. Αυτό αποτελεί και μια τομή σχετικά με τη μακροχρόνια απραξία που είχε επικρατήσει.
Η ΟΠΗ επισημαίνει διάφορα θέματα σχετικά με την τρέχουσα έκδοση του ΠΕΣΔΑΚ, και προτείνει να υλοποιηθούν οι ανάλογες βελτιώσεις. Η ΟΠΗ διευκρινίζει ότι αυτές οι βελτιώσεις είναι σκόπιμο να εφαρμοστούν το ταχύτερο δυνατόν, αλλά δίχως να επιφέρουν καθυστέρηση στην υλοποίηση του ΠΕΣΔΑΚ, όπως έχει προετοιμαστεί από την Περιφέρεια Κρήτης.
1. Σχετικά με τη διαχείριση αποβλήτων κάθε λογής σε επίπεδο Δήμου. Στο πλαίσιο των διαχειριστικών ενοτήτων που ορίζονται από την Περιφέρεια, προτείνεται κάθε Δήμος να είναι υπεύθυνος για τη συνολική ποσότητα και την ποιότητα των αποβλήτων που παράγει και προωθεί σε οποιαδήποτε μορφή προς το επόμενο στάδιο επεξεργασίας. Αυτά είναι π.χ. οργανικά για κομποστοποίηση, ανακυκλούμενα (χαρτί, πλαστικό, μέταλλο, γυαλί) στην πηγή, σύμμεικτα, απόβλητα προς αναχρησιμοποίηση ή ανάκτηση μέσω των Πράσινων Σημείων συγκέντρωσης (βλ. έπιπλα, στρώματα, κομμάτια πλαστικού, μετάλλου), οικοδομικά μπάζα κλπ.
Μόνο μέσω μιας διαδικασίας καταγραφής και στη συνέχεια χρέωσης και καταλογισμού θα υποχρεωθεί κάθε Δήμος να τηρεί στόχους που αθροιστικά θα είναι σύμφωνοι με τη συνολική πρόβλεψη του ΠΕΣΔΑΚ, ώστε να λειτουργεί εύρυθμα το όλο σύστημα. Σε αντίθετη περίπτωση, θα υπάρχουν συνεχείς αστοχίες, και μια συνεχής αλληλομετάθεση ευθυνών. Καιρός να αναλάβουν τις ευθύνες τους οι Δήμοι και να συμμορφωθούν με την κοινή λογική !
2. Η Μονάδα Προεπεξεργασίας-Βιοξήρανσης & Παραγωγής SRF (solid recovered fuel) Ηρακλείου. Είναι προβληματική ως προς τη λειτουργία της, διότι απαιτεί περίπου 5 (πέντε) εκατομμύρια Ευρώ ετησίως προκειμένου να παράξει SRF μέσω ξήρανσης σύμμεικτων αστικών αποβλήτων. Αυτό προορίζεται για καύση σε τσιμεντοβιομηχανία (αν και φαίνεται ότι άλλος ήταν ο αρχικός σχεδιασμός προ ετών). Πληροφορούμαστε ότι η μοναδική λύση διάθεσης αφορούσε συγκεκριμένη τσιμεντοβιομηχανία της Κύπρου, η οποία όμως έχει αλλάξει πλέον γνώμη (προφανώς διότι βρήκε αλλού προσφερόμενο SRF χαμηλότερου κόστους).
Άρα, προτείνεται η αλλαγή χρήσης της Μονάδας Βιοξήρανσης και το ενδεχόμενο της άμεσης παύσης λειτουργίας της. Σημειώνεται ότι το δεύτερο δεν είναι απλό, διότι η κατασκευή της χρηματοδοτήθηκε με χρήματα της ΕΕ, και υπάρχουν σχετικές οικονομικές ρήτρες. Η ΟΠΗ θεωρεί ότι αυτό μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης με την ΕΕ, όπου αφού καταδειχθεί ότι η κατασκευή και λειτουργία της Μονάδας Βιοξήρανσης ήταν μια καθαρή αστοχία, να συμφωνηθεί η παύση λειτουργίας. Σημειωτέα επίσης ότι α) η μονάδα είναι δυσχερές να μετατραπεί σε κάτι άλλο χρήσιμο για τη διαχείριση αποβλήτων, ενώ β) το ετήσιο κόστος λειτουργίας της ισοδυναμεί με μισθοδοσία περίπου 200 (διακοσίων) υπαλλήλων με μικτό μισθό 1300 (χιλίων τριακοσίων) ευρώ για 12 μήνες. Σε καιρούς απολύσεων και δραστικών περικοπών μισθοδοσίας είναι τραγικό να πετάμε αυτά τα χρήματα, ενώ ταυτόχρονα παρεμποδίζεται η ανακύκλωση, μέσω της συγκέντρωσης σύμμεικτων αστικών αποβλήτων με υψηλό ποσοστό χαρτιού και πλαστικού (με μεγάλη θερμική αξία) για την παραγωγή του SRF.
3. Η διάθεση επικίνδυνων αποβλήτων, όπως τα βιομηχανικά απόβλητα, και επικίνδυνα υγρά. Π.χ. αν και μια επιχείρηση (συνεργείο κλπ.) μπορεί να παραδίδει μια ποσότητα χρησιμοποιημένου μηχανελαίου και υγρών μπαταρίας, κανείς δεν ελέγχει ότι άλλη τόση ποσότητα δεν απορρίπτεται ανεξέλεγκτα, ή δεν καίγεται σε θερμοκήπια (με αποτέλεσμα την έκλυση βλαβερών διοξινών) – απλώς διότι αυτό είναι οικονομικά συμφέρον. Τα απόβλητα (στερεά και υγρά) σφαγείων υπόκεινται σε ελεγχόμενη διαδικασία αδρανοποίησης, η οποία θα πρέπει να είναι υπό τακτή παρακολούθηση.
Επίσης, θα πρέπει να γίνεται συστηματικός έλεγχος για τη συγκροτημένη ανάκτηση συσκευασιών αγροχημικών σκευασμάτων, αλλά και να αποθαρρύνεται η χρήση τους. Λόγω της τοξικής δράσης τους, δεν θα πρέπει να αναμειγνύονται με τα υπόλοιπα αστικά απόβλητα.
Προτείνεται η γενίκευση της κομποστοποίησης, για την επεξεργασία και των κλαδεμάτων, ώστε να περιοριστούν και οι καύσεις τους, με ό,τι καλό αυτό συνεπάγεται. Συμπληρωματικά, μπορεί να γίνεται και παραγωγή βιοαερίου.
Επισημαίνεται η εφαρμογή της πρωτοποριακής μεθόδου κομποστοποίησης των αποβλήτων ελαιουργείου, που εφαρμόζει ο Συνεταιρισμός Παραγωγών Κουτσουρά (Λασιθίου). Η μέθοδος, που προέρχεται από το ΕΜΠ, παράγει κομπόστ πολύ καλής ποιότητας προς πώληση και εκμηδενίζει την παραγωγή κατσιγάρου από το ελαιουργείο. Θα πρέπει να αποτελέσει πρότυπο εφαρμογής για όλη την Κρήτη.
4. Διάθεση αδρανών αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) . Πρέπει να προχωρήσει τάχιστα η νόμιμη και ασφαλής διαδικασία, αντί της ανεξέλεγκτης απόρριψης στο περιβάλλον, που ακόμη συνεχίζεται.
5. Η συλλογή των ανακυκλουμένων υλικών να εναρμονιστεί με την καλή πρακτική που εφαρμόζεται στο εξωτερικό. Το επιθυμητό θα ήταν να υπάρξουν ξεχωριστοί “μπλε” κάδοι για γυαλί, μέταλλα, χαρτί και πλαστικό. Βέβαια, για να δουλέψει αυτό θα πρέπει οι δημότες να χρησιμοποιούν σωστά τους υπάρχοντες “μπλε” κάδους, κάτι που ακόμη δεν έχει επιτευχθεί – δυστυχώς. Πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια για τη σωστή χρήση τους. Επίσης, να υπάρξει μια “σφιχτή” διαδικασία υλοποίησης της διαλογής ανακυκλουμένων στην πηγή, με “επιθετική” καμπάνια ενημέρωσης του κοινού, και επιτήρηση – από τη δημοτική αστυνομία κλπ. - του περιεχομένου που απορρίπτεται στους “μπλε” κάδους. Θα πρέπει σύντομα να εγκατασταθούν κάδοι συλλογής των οργανικών αποβλήτων για κομποστοποίηση.
Η ΟΠΗ πιστεύει ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ώθηση προς την περιστολή της αλόγιστης παραγωγής απορριμμάτων από τους δημότες. Επίσης, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην όλη σχετική εκπαίδευση μέσα στο σχολείο, και στην καθιέρωση προγραμμάτων ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης για τους μαθητές.
Περαιτέρω, ζητείται να καθιερωθούν πρότυπα λειτουργίας με συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους για την ανακύκλωση, την κομποστοποίηση και τα υπόλοιπα απόβλητα για τους μεγάλους παραγωγούς αστικών αποβλήτων. Τέτοιοι είναι τα αεροδρόμια, τα ξενοδοχεία, οι μεγάλες επιχειρήσεις, τα ακαδημαϊκά ιδρύματα, τα στρατόπεδα κλπ. Σημειωτέον ότι τα νοσοκομεία διαθέτουν ήδη ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων. Επίσης, να υποχρεωθούν από τους Δήμους οι καφετέριες και τα εστιατόρια να τοποθετούν στην ανακύκλωση καθημερινά τα χρησιμοποιημένα μπουκάλια τους (που καταλήγουν να πετιούνται ως κοινά απορρίμματα). Σε αυτό θα συμβάλλει σημαντικά η τοποθέτηση ειδικών κάδων δίπλα σε αυτά τα καταστήματα.
6. Η ΟΠΗ έχει επισημάνει στο παρελθόν τη μεγάλη περιβαλλοντική επιβάρυνση από τις διασπώμενες πλαστικές σακούλες (διασπώνται σε μικροσκοπικά κομμάτια πλαστικού που κατακλύζουν τα πάντα). Ομοίως, η χρήση μικρών κομματιών πλαστικού που χρησιμοποιούνται στην αγροκαλλιέργεια (π.χ. στήριξη κλαδιών αμπελιού με μικρά κομμάτια πλαστικού που συσσωρεύονται κάθε έτος) θα έπρεπε να αποθαρρυνθεί ως κακή αγροτική πρακτική. Γενικά, είναι καιρός να ληφθούν μέτρα κατά της διασποράς πλαστικού στο περιβάλλον.
7. Τέλος, όσον αφορά στο θέμα των ελέγχων και της συμμόρφωσης με τα προβλεπόμενα. Καταρχάς, να ζητούνται και να δίνονται στη δημοσιότητα οι ποσότητες - εισερχόμενα και εξερχόμενα - των αποβλήτων που υπόκεινται σε επεξεργασία από κάθε ευμεγέθη αδειοδοτημένη μονάδα, δημόσια ή ιδιωτική, σε μηνιαία βάση. Έτσι θα είναι δυνατή η παρακολούθηση της εύρυθμης λειτουργίας του συστήματος, με δυνατότητα άμεσης διορθωτικής επέμβασης όπου και όταν εμφανίζεται κάποια αστοχία.
Οι υπηρεσίες της Περιφέρειας θα πρέπει να αλλάξουν νοοτροπία και, αφενός, να παρακολουθούν στενά το βαθμό συμμόρφωσης προς τους κανονισμούς σωστής διαχείρισης των αποβλήτων, αφετέρου, να υποχρεώνουν τους μη-συμμορφούμενους να πράξουν τα δέοντα, μέ όποιο μέσο είναι πρόσφορο (όπως τα οικονομικά πρόστιμα). Ας υπενθυμίσουμε εδώ ότι σε όλες τις αναπτυγμένες και ευνομούμενες χώρες η συμμόρφωση με τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς τηρείται και επιβάλλεται αυστηρά.
Κλείνοντας, είναι σκόπιμο να υπενθυμίσουμε ότι όλοι οι φυσικοί πόροι (αέρας, νερό, έδαφος, βλάστηση κ.λπ.) έχουν τεράστια οικονομική αξία. Η προστασία τους, μέσω της ορθής και βιώσιμης διαχείρισης αποβλήτων, είναι μια σοφή οικονομική επένδυση. Διαφορετικά, θα κληθούμε εκ των υστέρων “να συμμαζέψουμε τα ασυμμάζευτα”.